Hipoteza cyklu życia opracowana wspólnie przez F. Modiglianiego i A. Ando w 1963 r. opiera się na tych samych założeniach co teoria dochodu permanentnego, ale podkreśla fakt, iż dochody gospodarstw domowych są względnie niskie na początku i na końcu życia jego członków[1].
Przyjmuje się jednak, że gospodarstwa będą dążyć do utrzymania konsumpcji na względnie stałym poziomie lub że będzie ona wzrastała. Stąd też wynika fakt, iż poziom oszczędności zmieniać się będzie przede wszystkim pod wpływem zmiany w cyklu życia konsumentów. Oszczędności będą dodatnie w przypadku gospodarstw osób aktywnych zawodowo, a mogą być ujemne w przypadku gospodarstw emerytów[2].
Ogólnie przyjmuje się, iż gospodarstwo domowe może w swojej historii przejść przez sześć faz rozwoju[3]:
- Małżeństwo od chwili zawarcia związku do urodzenia pierwszego dziecka – poziom oszczędności jest znikomy, lub tez żaden, gdyż małżonkowie zaczynają dopiero pracę zawodową[4]. Jednakże skłonność do oszczędzania w tej fazie jest duża, gdyż wiąże się z planowaniem powiększenia rodziny i różnorodnymi zakupami inwestycyjnymi.
- Małżeństwo z dziećmi w wieku przedszkolnym – wzrasta poziom dochodów, jednakże poziom oszczędności zmniejsza się z powodu dokonywania wydatków na utrzymanie większej rodziny. Jest to również uzależnione od tego, czy kobieta spędza czas po urodzeniu dziecka na urlopie wychowawczym, czy też wraca do pracy zawodowej wcześniej.
- Małżeństwo z dziećmi w wieku szkolnym – kobieta wraca już zazwyczaj do czynnej pracy zawodowej, co skutkuje wzrostem dochodów, choć poziom oszczędności może wzrastać, uzależnione jest to od poziomu wydatków na cele edukacyjne uczących się dzieci.
- Małżeństwo z dorastającymi dziećmi – najczęściej małżonkowie są u szczytu kariery zawodowej, osiągając swoje maksymalne dochody. Jednakże poziom oszczędności, który w takich przypadkach mógłby być na bardzo wysokim poziomie jest uzależniony od modelu konsumpcji danego gospodarstwa domowego.
- Małżeństwo z dorosłymi dziećmi pozostającymi we wspólnym gospodarstwie domowym – dochód gospodarstwa domowego może w takich przypadkach zostać powiększony o dochody pracujących już dzieci, poziom oszczędności wzrasta do maksymalnego w całym cyklu życia, co dodatkowo jest spowodowane zaspokojeniem potrzeb inwestycyjnych w poprzednich okresach.
- Samotnie mieszkające małżeństwo po założeniu przez dzieci własnych gospodarstw domowych – przejście na rentę lub też emeryturę znacznie obniża dochody gospodarstwa. Poziom oszczędności zależy od modelu konsumpcji oraz chęci wspierania dorosłych już dzieci przez rodziców.
Hipoteza cyklu życia wskazuje, iż możliwość powstawania oszczędności uzależniona jest od struktury demograficznej danego gospodarstwa, choć należy wskazać, iż gospodarstwa biorą pod uwagę zarówno swoje bieżące dochody, jak i posiadany już majątek[5]. Zakłada się także, że konsumpcja gospodarstw jest w miarę stała w czasie, choć gospodarstwa będą dążyć do maksymalizacji jej użyteczności i nie wykluczone jest jej zwiększenie w miarę możliwości dochodowych lub zwiększenia się wartości posiadanego majątku. W przypadku, kiedy gospodarstwa będą niekorzystnie zmieniać swoją strukturę demograficzną (społeczeństwo będzie się starzeć), wzrost gospodarczy będzie niski, młode pokolenie nie będzie tak zasobne jak starzejące się, a wartość pozostawionego majątku niewielka, wówczas oszczędności generowane przez gospodarstwa mogą być na bardzo niskim poziomie. W sytuacji, kiedy jednak następuje ożywienie gospodarcze a zasobność młodego pokolenia jest wyższa niż oszczędności ujemne starzejącego się pokolenia, wówczas mogą wystąpić dodatnie oszczędności mimo starzenia się społeczeństwa[6].
Przypisy:
[1] Powstanie samej koncepcji jest nieco starsze. F. Modigliani podjął próby opracowani wielu jej założeń już w latach pięćdziesiątych XX w. wspólnie ze swoim uczniem R. Brumbergiem, co zaowocowało publikacją pt. Utility analysis and the consumption function: an interpretation of cross-section data, [w:] Post-Keynesian Economics (red. Kenneth K. Kurihara), Rutgers University Press, New Brunswick 1954, s. 388-436. Podane za: A. Deaton, Franco Modigliani and the Life Cycle Theory of Consumption, Research Program in Development Studies and Center for Health and Wellbeing, Princeton University March 2005, s. 4 (materiał konferencyjny).
[2] T. Jappelli, F. Modigliani, The Age-Saving Profile and the Life-Cycle Hypothesis, “Centre for Studies in Economics and Finance Working Paper Nr 9”, Universia di Salerno, Salerno 2003, s. 7.
[3] D. Fatuła, Oszczędności gospodarstw domowych w świetle teorii wyboru i użyteczności, [w:] Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie nr 543, Wyd. AE w Krakowie, Kraków 2000, s. 83-84. Zob. także: J.V. Henderson, W. Poole, Principles of microeconomics, Wyd. D.C. Heath and Company, Lexington, Massachusetts Toronto 1991, s. 516.
[4] Oczywiście pogląd ten należy zrewidować w oparciu o statystyki dotyczące przesunięcia w czasie decyzji o małżeństwie, a co za tym idzie faktu, iż obecnie znacznie więcej małżeństw niż w przeszłości zawiera później małżeństwa, stawiając najpierw na rozwój kariery zawodowej i osiągnięcie stabilizacji ekonomicznej.
[5] B. Liberda, Oszczędzanie w gospodarce polskiej. Teoria i fakty, Wyd. PTE i Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2000, s. 13
[6] Sytuacja ta dotyczy całej gospodarki.
Zdjęcie: Stevepb (on pixabay.com)
