Temat analizy oszczędności podejmowany był na blogu już kilkakrotnie. Ostatnia analiza dotyczyła lat 2005-2012, stad też zachodzi potrzeba opracowania analizy dla trzech ostatnich lat, które były latami dalszego kryzysu ekonomicznego. Czy kryzys ów przekładał się na mikroskalę, a w niej na sytuację pojedynczych gospodarstw domowych?
Obecna analiza została opracowana dla lat kryzysu gospodarczego, choć poprzednia obejmowała już lata 2007-2012. Pozwala to jednak na szerzą ocenę kształtowania się oszczędności w okresie od początku kryzysu na rynkach finansowych oraz wskazanie tendencji.
W przypadku stopy oszczędności w analizowanym okresie wzrosła ona o prawie 10 p. proc. Z poziomu 12% do 21% (Wykres 1). Oznacza to, nie tylko wzrost dochodów (który, choć nie prezentowany w analizie, nastąpił), ale równocześnie – ograniczenie wydatków, które miało miejsce w analizowanym okresie. Odroczenie konsumpcji oznacza akumulowanie kapitału, i można sądzić, że jego celem jest chęć zabezpieczenia (efekt przezorności owy).
Wykres 1. Stopa oszczędzania gospodarstw domowych ogółem
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych z kolejnych lat [Budżety gospodarstw domowych 2007-2015]
W ujęciu wartościowym, w analizowanym okresie nastąpił wzrost odkładanych przez przeciętne gospodarstwo domowe zasobów pieniężnych o ponad 150 zł. Nie jest to równoznaczne ze zwiększeniem stopy oszczędzania a jedynie ze zmianami w ujęciu nominalnym (Wykres 2).
Wykres 2. Wartość oszczędności gospodarstw domowych ogółem (w zł)
Źródło: jak w Wykresie 1.
W przekroju grup społeczno-gospodarczych najwyższą wartość oszczędności w roku 2015 odnotowano w gospodarstwach osób pracujących na własny rachunek. Wyniosła ona ponad 400 zł na jedną osobę w takich gospodarstwach. Najniższą wartość odnotowano w gospodarstwach emerytów i rencistów (średnio 260 zł na jedną osobę), zaś najwyższe wahania – w gospodarstwach rolników, w których w roku 2013 było to około 370 zł na osobę, zaś w ostatnim roku analizy – o ponad 100 zł mniej (Wykres 3).
Wykres 3. Oszczędności gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych (w zł)
Źródło: jak w Wykresie 1.
Porównując stopy oszczędzania gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych, w analizowanym okresie zauważyć można kilka tendencji (Tabela 1):
– stopy oszczędzania gospodarstw domowych pracowników wzrastają, a ich poziom jest zbliżony do poziomu stopy oszczędzania dla wszystkich gospodarstw domowych;
– w latach 2011-2013 stopy oszczędzania gospodarstw domowych pracowników zatrzymały się jednak na tym samym poziomie, co było wynikiem wzrostu wydatków w roku 2012 w porównaniu do roku 2011 i małego przyrostu wartości dochodów w roku 2013 w stosunku do roku 2012;
– w gospodarstwach domowych rolników, stopa oszczędzania wyraźnie spadła w roku 2009, co było spowodowane spadkiem wartości nominalnej oszczędności będącej efektem spadku wartości nominalnej dochodów i wzrostu wartości nominalnej wydatków (innymi słowy – gospodarstwa rolników więcej wydały, choć osiągnęły mniejsze nominalnie dochody);
– gospodarstwa domowe pracujących na własny rachunek podwoiły w analizowanym czasie stopę oszczędzania, co było spowodowane ponad dwukrotnym wzrostem dochodów nominalnych, przy równoczesnym wzroście wydatków tylko 1,5 raza;
– w gospodarstwach domowych emerytów i rencistów również prawie dwukrotnie wzrósł poziom stopy oszczędzania, a tym co zwraca uwagę jest dość duża systematyczność w tym zakresie.
Tabela 1. Stopy oszczędzania gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych
| 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
| pracowników | 13,5 | 15,5 | 16,2 | 18,4 | 19,6 | 19,4 | 19,6 | 21,2 | 22,4 |
| rolników | 27,4 | 21,8 | 19,5 | 26,1 | 25,2 | 28,1 | 32,1 | 23,9 | 25,5 |
| pracujących na własny rachunek | 12,6 | 10,9 | 13,5 | 17,8 | 18,4 | 17,3 | 18,5 | 20,2 | 24,6 |
| emerytów i rencistów | 9,5 | 9,4 | 10,2 | 11,8 | 12,4 | 13,9 | 13,9 | 16,3 | 17,9 |
Źródło: jak w Wykresie 1.
Należy zauważyć, że choć oszczędności gospodarstw domowych wzrastają (co sugerować mogłoby zwiększenie ich zasobności), w analizach tego typu należy brać pod uwagę główny motyw oszczędzania. W tym przypadku warto zastanowić się nad oceną własnej sytuacji materialnej przez poszczególne gospodarstwa, co będzie przedmiotem jednego z kolejnych wpisów.
Zdjęcie: jarmoluk (on pixaby.com.pl)
