Rozwiązania oparte na naturze (ang. Nature-Based Solutions, NBS) to podejście, które wykorzystuje naturalne procesy i mechanizmy ekosystemów do rozwiązywania problemów społecznych, środowiskowych i gospodarczych. Zamiast stawiać na kosztowną i energochłonną (tzw. szarą) infrastrukturę technologiczną, NBS proponują metody, które łączą efektywność z troską o środowisko. Przykłady? Zieleń miejska zamiast betonowych ekranów hałasu, mokradła jako naturalne filtry wody, czy parki retencyjne łagodzące skutki nawalnych deszczy. Czy to się dzieje? Tak, coraz więcej miast dostrzega problemy wynikające z tzw. „betonozy” i na nowo rewitalizuje przestrzeń publiczną wykorzystujące naturalne rozwiązania, takie jak nasadzenia roślin, drzew i parki kieszonkowe.
Gdzie sprawdzają się NBS?
Rozwiązania oparte na naturze mają szerokie zastosowanie:
- W miastach redukują efekt miejskiej wyspy ciepła, zwiększają bioróżnorodność, poprawiają jakość powietrza.
- W rolnictwie wspierają naturalne metody retencji wody i ochrony gleby.
- W gospodarce wodnej naturalne bariery przeciwpowodziowe i systemy oczyszczania wody.
- W edukacji i integracji społecznej jako narzędzia wspólnotowego planowania przestrzeni i działań ekologicznych.
Edukacja jako klucz
W ostatnich latach przedszkola, szkoły i uczelnie wyższe coraz chętniej wprowadzają rozwiązania oparte na naturze, dostrzegając ich pozytywny wpływ na dobrostan uczniów i jakość środowiska edukacyjnego. Na terenie placówek edukacyjnych powstają małe ogrody, które nie tylko pełnią funkcję estetyczną, ale też stanowią przestrzeń do nauki i relaksu. Popularnością cieszą się również zielone ściany, czyli pokryte roślinnością konstrukcje, które poprawiają jakość powietrza i wprowadzają do wnętrz element natury. Coraz częściej rewitalizowane są także dotąd niezagospodarowane przestrzenie wokół budynków – zamieniane w zielone strefy odpoczynku, ogrody deszczowe czy warzywniki prowadzone wspólnie przez społeczność szkolną. Takie działania sprzyjają edukacji ekologicznej i integrują środowisko uczniowskie wokół troski o przyrodę.
Wnioski? Potrzeba więcej praktycznych strategii, lepszego zrozumienia lokalnych kontekstów oraz interdyscyplinarnej edukacji – łączącej wiedzę ekologiczną z kompetencjami społecznymi i biznesowymi. Przedsiębiorstwa społeczne mogą być jednym z motorów zielonej zmiany, ale potrzebują wsparcia systemowego i dostępu do wiedzy.
Społeczna siła zielonej transformacji
Przedsiębiorstwa społeczne, działając na styku potrzeb społecznych i gospodarczych, mają unikalną pozycję – potrafią wdrażać lokalne, zrównoważone i oparte na naturze rozwiązania szybciej i skuteczniej niż inne organizacje. Ich model działania pozwala angażować społeczności lokalne, generować zyski środowiskowe i społeczne, a przy tym reagować elastycznie na wyzwania klimatyczne.
W Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie realizowany jest projekt finansowany z programu Erasmus+, który bada, jaką rolę w zielonej transformacji mogą odegrać przedsiębiorstwa społeczne (PS). Wspólnie z sześcioma partnerami z pięciu krajów europejskich (Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (lider), University of Macedonia (Grecja), University of Zagreb (Chorwacja), Stimmuli for Social Change (Grecja), SYNTHESIS Center for Research and Education (Cypr) oraz ZERO – Associação Sistema Terrestre Sustentável (Portugalia), zespół naukowców z Katedry Przedsiębiorczości i Innowacji Społecznych analizuje potencjał przedsiębiorstw społecznych w przeciwdziałaniu zmianom klimatu. Konsorcjum projektowe, przygotowało zestaw narzędzi edukacyjnych, które pozwalają na promowanie potencjału przedsiębiorstw społecznych w zakresie zielonej transformacji. W ramach projektu analizowano m.in. jak włączać tematy takie jak NBS i eko-obywatelstwo do programów nauczania w szkolnictwie wyższym.
Zielone dachy w Fábrica da Água de Alcântara w Lizbonie
Zielony kampus na Uniwersytecie Lizbońskim
Międzynarodowa współpraca
Projekt „SEgoesGreen – Integrating Nature-Based Solutions into higher education towards exploiting the transformative potential of Social Economy for a green and inclusive future” (nr 2022-1-PL01-KA220-HED-000087149), realizowany w latach 2022–2025, opiera się na współpracy pomiędzy ośrodkami akademickimi, organizacjami pozarządowymi i agencjami rozwoju z Polski, Grecji, Chorwacji, Cypru i Portugalii. Liderem projektu jest Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
Zapraszamy placówki edukacyjne, nauczycieli i osoby zainteresowane tematem NBS do zapoznania się i wykorzystania dostępnych bezpłatnie materiałów. Więcej informacji można znaleźć na stronie projektu: www.segoesgreen.eu
Zielona transformacja nie wydarzy się sama. Potrzeba lokalnych liderów, wiedzy i narzędzi, które będą służyć ludziom i naturze jednocześnie. Przedsiębiorstwa społeczne, wspierane przez naukę i międzynarodową współpracę, mogą być jednym z filarów tej zmiany.
Zdjęcia: archiwum realizatorów projektu SEgoesGreen
