Prekariat jest związany z deprywacją potrzeb i ograniczeniem dochodów członków społeczeństw, powodującą utratę poczucia bezpieczeństwa szczególnie w obszarze rynku pracy. Jest on elementem współczesnego rozumienia wykluczenia społecznego, choć definicja tego zjawiska jest mocno zróżnicowana w poszczególnych krajach.
W Polsce jest ono postrzegane jako bezrobocie dobrze wykształconych młodych osób, podczas gdy np. we Włoszech utożsamiane jest ze stylem życia wyznaczanym przez niskie dochody i pracę tymczasową[1]. Wskaźnik zatrudnienia osób młodych, tj. przed 30 rokiem życia w Polsce wynosi niespełna 58% (średnia dla Unii Europejskiej: 60%)[2]. Najniższy odsetek młodych osób pracujących notowany jest w Grecji (36%), Włoszech (40%) i Chorwacji (44%). Prawie 70% młodych Hiszpanów nie może znaleźć stałej pracy, podczas gdy odsetek ich kolegów z Włoch znajdujących się w tej samej sytuacji wynosi aż 80% (średnia dla Unii Europejskiej: 34%). Jest to jednym z zasadniczych powodów, dla których osoby te podejmują pracę tymczasową. W Hiszpanii i Polsce 50% osób pracujących w systemie tymczasowym stanowią właśnie osoby młode, podczas gdy w całej Unii Europejskiej zjawisko to dotyczy około 31% młodych obywateli. Drugim wyróżnikiem prekariatu jest brak jakiejkolwiek pracy i wiążące się z tym ryzyko ubóstwa. Średnia stopa bezrobocia wśród młodych osób w Unii Europejskiej wynosi 18%. W niektórych krajach jest ona dwu lub nawet trzykrotnie wyższa. Przykładowo w Grecji wynosi 50%, w Hiszpanii: 40%, zaś w Chorwacji: 34%. Nieco lepsza sytuacja, choć i tak zła w porównaniu do średniej unijnej, jest w Polsce gdzie wskaźnik ten wynosi 19%. Na Słowacji, gdzie średnia stopa bezrobocia wynosi 24%, notuje się też wysoką wartość wskaźnika bezrobocia długookresowego (16%), podczas gdy średnia dla Unii Europejskiej to 7,2%. Podobnie jak w przypadku stopy bezrobocia, wskaźnik bezrobocia długotrwałego jest kilkakrotnie wyższy w krajach takich jak Grecja (29%), Chorwacja (18%), Hiszpania (17%) czy Włochy (15%). Znaczący odsetek młodych osób pozostaje zarówno bez pracy, jak i poza systemem edukacji (tzw. NEETs – ang. Not in Education, Employment, or Training). Średnio w Unii jest to około 8% młodych ludzi, zaś w większości z wymienianych wcześniej krajów, odsetek ich przekracza 11%. Najwyższy, notowany jest w Grecji (22%) i Hiszpanii (17%). Brak pracy i dochodów sprawia, że wielu młodych jest zagrożonych ubóstwem. Średnia unijna wynosi w tym względzie 28%, choć w Hiszpanii czy Chorwacji wskaźnik ten osiąga 30%, zaś we Włoszech nawet 34%. Najwyższa jego wartość notowana jest w Bułgarii (44%). Wskaźnik deprywacji materialnej, czyli braku zaspokojenia wybranych potrzeb związanych z życiem codziennym w wielu krajach Unii Europejskiej dotyczy ponad 10% młodych osób. Istotna w tym względzie wydaje się sytuacja na rynku pracy. Ryzyko ubóstwa dotyczy nie tylko osób niezatrudnionych (ponad 15% Hiszpanów żyjących w gospodarstwach o niskiej intensywności pracy jest zagrożonych ubóstwem, podobnie też 14% Chorwatów czy 11% Włochów), ale obejmuje także osoby zatrudnione. W tej ostatniej kategorii widać wyraźnie, że młode zatrudnione osoby są na to narażone w bardzo dużym stopniu. W Polsce jest to prawie 30% pracujących osób młodych, w Hiszpanii o 10% więcej. Także dający pracę, młodzi przedsiębiorcy nie są w tym względzie bezpieczni. Aż 11% takich osób we Włoszech jest zagrożonych ubóstwem, choć to właśnie podejmowanie własnej działalności gospodarczej (bez zatrudniania innych osób) istotnie wpływa na obniżenie ryzyka ubóstwa. Ryzyko w tej grupie obniża się ponad trzykrotnie dla krajów, w których notowane było najwyższe ryzyko dla zatrudnionych. Widać w tym względzie związek między odsetkiem młodych osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą w danym kraju a spadkiem wskaźnika zagrożenia ubóstwem. Analiza tych danych pozwala stwierdzić, że konieczne jest uruchomienie wsparcia adresowanego do młodych prekariuszy.
Przypisy
[1] A. Karpińska, Prekariat jako fenomen współczesnego wykluczenia społecznego. Analiza socjologiczna, [w:] Wykluczenie społeczne. Diagnoza, wymiary i kierunki działań, (red. M. Pokrzywa, S. Wilk), Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2013, s. 83.
[2] Dane z Eurostat za lata 2012-2013 (www.epp.eurostat.ec.europa.eu)
