Według danych GUS zaprezentowanych w publikacji pt. Sytuacja makroekonomiczna w Polsce w 2012 roku na tle procesów w gospodarce światowej, w 2011 roku na świecie w skrajnym ubóstwie żyło ponad 397 mln osób pracujących. Ubóstwo to jest definiowane jako dochód poniżej 1,25 USD na dzień dla jednej osoby. „W krajach rozwijających się 15,2% pracujących znajdowało się poniżej granicy skrajnego ubóstwa, zaś 30,0% poniżej poziomu przeciętnego ubóstwa” [1: s.65].
Niestety, w Polsce sytuacja osób pracujących, a także niektórych innych grup społeczno-ekonomicznych jest niepokojąca. Wykres 1 prezentuje odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji) w latach 2009-2012.
Wykres 1. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji) w Polsce w 2009-2012
Źródło: opracowanie własne na podstawie Ubóstwo w Polsce w 2012 r. (na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych), Informacja sygnalna, GUS 2013; Ubóstwo w Polsce w 2010 r. (na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych), Informacja sygnalna, GUS 2011;
Z przedstawionych danych wynika, że gospodarstwa domowe rolników, rencistów i utrzymujących się z niezarobkowych źródeł narażone były w stopniu wyższym na ubóstwo (w rozumieniu przekroczenia minimum egzystencji) niż gospodarstwa osób pracujących, pracujących na własny rachunek i emerytów.
Niepokoić może obserwowalny trend wzrostowy tej sytuacji w prawie wszystkich grupach społeczno-ekonomicznych w ciągu 4 analizowanych lat. Potwierdzają to zresztą także dane dla grup gospodarstw ogółem.
W przypadku analizy wydatków gospodarstw domowych poniżej relatywnej granicy ubóstwa (czyli poniżej 50% średnich tzw. ekwiwalentnych wydatków gospodarstw domowych), sytuacja przedstawia się nieco odmiennie (Wykres 2). Cieszyć może trend malejący, jednak należy zauważyć jak duży jest odsetek takich gospodarstw. O ile w przypadku gospodarstw pracowniczych poniżej granicy ubóstwa żyło około 5% gospodarstw, o tyle już poniżej relatywnej granicy ubóstwa znajdowało się około 15% (dane za 2012 r.). Średnia różnica odsetka gospodarstw znajdujących się poniżej relatywnej granicy ubóstwa a granicą ubóstwa skrajnego wynosiła około 11 p.p. Największy odsetek dotyczył gospodarstw rolników, rencistów i osób utrzymujących się ze źródeł niezarobkowych (odpowiednio 14,8%, 13,7% i 18,9%).
Wykres 2. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa w Polsce w 2009-2012
Źródło: jak przy wykresie 1.
Sytuacja analizowana z punktu widzenia ustawowej granicy ubóstwa (kwoty, która zgodnie z obowiązującą ustawą uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej) pozwala wskazać, że w grupie takich gospodarstw znajduje się średnio około 1-2% więcej gospodarstw, niż tych żyjących poniżej minimum egzystencjalnego. Niestety sytuacja ta może tylko martwić, bo wskazuje, że pomoc państwa dla osób w trudniejszej sytuacji materialnej należy się osobom żyjącym w skrajnie trudnych warunkach.
Wykres 3. Odsetek osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej ustawowej granicy ubóstwa w Polsce w 2009-2012
Źródło: jak przy wykresie 1.
Każda z tych wartości (minimum egzystencjalne, relatywna i ustawowa granica ubóstwa) nie są stopniami tej samej skali. Można podjąć próbę oszacowania zmian w wartości każdej z nich w ciągu kilku lat, jednak należy pamiętać, że wyliczenie poszczególnych wielkości odbywa się na innej podstawie, co dodatkowo utrudnia ich porównanie. Jednak na podstawie zaprezentowanych danych można wysunąć wniosek, że kilka grup społeczno-ekonomicznych jest szczególnie narażonych na ubóstwo i sytuacja ta nie poprawia się z upływem lat, co może w dłuższej perspektywie stygmatyzować te grupy gospodarstw.
[1] Sytuacja makroekonomiczna w Polsce w 2012 roku na tle procesów w gospodarce światowej, Publikacja elektroniczna dostępna na stronie www.stat.gov.pl(rok wydania 2013) [s. 65].
Zdjęcie: rgbstock.com
