W poprzednim poście zaprezentowane zostały dane dotyczące zjawiska bezdomności wśród dzieci i młodzieży, które udostępniło Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach prezentacji wyników badania socjodemograficznego [1]. Obecnie zaprezentowane zostaną wyniki badań dotyczące ankietowanych osób dorosłych.
Wśród 29694 osób, osoby dorosłe (w przedziale wiekowym od 18 roku życia) stanowiły około 94,7%. Wśród nich najwięcej osób bezdomnych odnotowano w przedziale wiekowym między 51 a 60 rokiem życia (łącznie 32,6%, z czego 3,8% stanowiły kobiety).
Najniższy odsetek osób bezdomnych zanotowano w najstarszej grupie wiekowej, tj. powyżej 71 roku życia (4%, z czego 1% stanowiły kobiety). Dorośli bezdomni pozostawali w tym stanie najczęściej niespełna dwa lata (33,4% wszystkich ankietowanych). Im dłuższy był okres bezdomności tym odsetek bezdomnych malał. Przedziały zostały ustalone co 5 lat (za wyjątkiem pierwszego i drugiego, który obejmował czas od 2 do 5 lat bezdomności). Do 10 lat pozostawania w bezdomności, odsetek przewyższał 20%, jednak już w przedziale do 15 lat, wyniósł niecałe 12% respondentów.
Jednymi z najbardziej istotnych wyników zaprezentowanych w omawianym aneksie[2] są wskazane przez respondentów przyczyny bezdomności. Wśród podanej kafeterii możliwe było wskazanie maksymalnie 3 odpowiedzi. Największy odsetek respondentów stwierdzał, że przyczynami ich bezdomności są:
– eksmisja, wymeldowanie – 53,1%
– konflikty rodzinne – 43%
– uzależnienie – 31,1%
– bezrobocie, brak pracy – 26,1%
– zły stan zdrowia, niepełnosprawność – 13%
Pozostałe czynniki nie przekraczały 10% wskazań, choć warto zwrócić uwagę na zadłużenie jako przyczynę bezdomności, którą wskazało 8,9% respondentów. W tym kontekście na szczególną uwagę zasługuje analiza źródeł dochodów osób bezdomnych. Dane prezentowane w aneksie zostały przygotowane w podziale na płeć respondenta, co wiedzie do pewnych ciekawych wniosków. Głównym źródłem utrzymania ogółu bezdomnych są zasiłki z pomocy społecznej (łącznie 39%), jednak to kobiety korzystają z nich częściej (40,9%) niż mężczyźni (38,6%). Drugą, najczęściej wskazywaną odpowiedzią było „brak dochodów w ogóle”, którą zadeklarowało łącznie 18,9% respondentów (20% mężczyzn i 13% kobiet). Drugim źródłem dochodów, przez które rozumiem fakt ich uzyskiwania z konkretnej czynności lub tytułu prawnego, było zbieractwo. Deklarowało je 14,2% , z czego aż 15,3% mężczyzn i tylko 8,3% kobiet. Praca na czarno, będąca trzecim źródłem dochodów była istotna dla 13% respondentów (14,2% mężczyzn i tylko 6,4% kobiet). Szczegółowe wyliczenia w tym zakresie prezentuje Tabela 1.
Tabela 1. Źródła dochodów ankietowanych dorosłych osób bezdomnych (w %)
| Źródło dochodów* | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety |
| zasiłki z pomocy społecznej | 39,0 | 38,6 | 40,9 |
| zbieractwo | 14,2 | 15,3 | 8,3 |
| praca na czarno | 13,0 | 14,2 | 6,4 |
| renta/emerytura | 11,1 | 10,1 | 16,6 |
| świadczenia ZUS | 5,5 | 5,0 | 8,2 |
| zatrudnienie | 5,3 | 4,7 | 8,4 |
| inne | 4,3 | 3,7 | 7,3 |
| żebractwo | 3,3 | 3,5 | 1,8 |
| alimenty | 1,5 | 0,3 | 8,3 |
| brak dochodów w ogóle | 18,9 | 20,0 | 13,0 |
* – w kategorii „źródło dochodów” uwzględniono również brak uzyskiwania dochodów, tak jak miało to miejsce w raporcie MPiPS;
Źródło: jak w przypisie [1]
Warto zauważyć, że kobiety bezdomne częściej wskazywały na tytuły prawne (pobieranie renty czy emerytury, korzystanie ze świadczeń ZUS czy alimenty) a także na fakt otrzymywania wynagrodzenia za pracę niż mężczyźni. W przypadku żebractwa odsetek mężczyzn był prawie dwukrotnie wyższy niż odsetek żebrzących kobiet (3,5% mężczyzn i 1,8% kobiet wskazało żebractwo jako źródło dochodów). Oczywiście należy uwzględnić, że kobiety bezdomne stanowiły niecałą 1/5 liczby wszystkich osób bezdomnych. Jednak nawet ten fakt nie wyjaśnia istotnych różnic między bezdomnością kobiet i bezdomnością mężczyzn (ogółem kobiety stanowiły 17,5% wszystkich osób bezdomnych, zaś licząc tylko kobiety pełnoletnie stanowiły one 14,9% wszystkich respondentów).
Niemniej ciekawym elementem badania było pytanie o wykształcenie osób bezdomnych. Wizerunek osoby bezdomnej jako gorzej wykształconej tylko w części pokrywa się z danymi faktycznymi. Niespełna połowa z ankietowanych posiadała wykształcenie zawodowe (44,4%), które o ponad 10% przewyższało częstotliwością wykształcenie podstawowe (ten typ wykształcenia zadeklarowała tylko 1/3 respondentów). Trzecim w kolejności częstości pojawiania się było wykształcenie średnie (16,2%). Posiadanie wykształcenia wyższego deklarowało 1,9%. W podziale na płeć, widoczne są pewne różnice między osobami bezdomnymi. O ile kobiety bezdomne częściej posiadają wykształcenie wyższe (2,5% kobiet i 1,8% mężczyzn) i średnie (19,3% kobiet i 15,7% mężczyzn), o tyle także panie nie posiadają konkretnego zawodu, co może wyrażać się w uzyskaniu tylko wykształcenia podstawowego (38,5% kobiet i 32,3% mężczyzn przy posiadaniu wykształcenia zawodowego odpowiednio przez: 32,6% kobiet i aż 46,6% mężczyzn). Dane te można również interpretować nieco odmiennie, jako wyraz lepszego radzenia sobie w sytuacji uzyskania wykształcenia zawodowego przez kobiety, które stają sie wtedy rzadziej osobami bezdomnymi, jednak nie potwierdzają tego dane dotyczące wykształcenia średniego i wyższego.
Przypisy:
[1] Sprawozdanie z realizacji działań na rzecz ludzi bezdomnych w województwach w roku 2012 oraz wyniki Ogólnopolskiego badania liczby osób bezdomnych (7/8 luty 2013) i Badania socjodemograficznego (Aneks), Materiał Informacyjny, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, lipiec 2013 [data publikacji nie uwzględnia dodania aneksu].
[2] Wyniki badania socjodemograficznego zostały przedstawione w Aneksie do Sprawozdania z realizacji…, op. cit.
Zdjęcie: rgbstock.com
